Dorosłe dziecko narcyza

Z czym najczęściej mierzy się w dorosłości dziecko wychowane przez narcystycznego rodzica?

Każde dziecko oczekuje od swoich rodziców bezwarunkowej miłości. Jeśli jej od nich nie otrzymuje, przestaje kochać siebie. To główny problem dorosłych dzieci rodziców z narcystycznymi zaburzeniami osobowości. Takie osoby, gdy dorosną, mierzą się z trudnościami nie tylko w relacjach z innymi, ale przede wszystkim w relacji z samym sobą. Niskie poczucie własnej wartości i brak zdrowych wzorców skutecznie uniemożliwiają im czerpanie radości z życia.

Narcyz traktuje swojego potomka jak przedłużenie siebie. Dziecko ma wpisywać się w jego wizerunek i być jego wizytówką. Ponieważ toksyczny rodzic jest głodny zachwytów, zrobi wszystko, aby je otrzymać.

Nawet jeśli będzie wiązało się to z działaniem przeciwko dziecku. Choć na zewnątrz pokazuje się jako dobry i wyrozumiały, to za zamkniętymi drzwiami domu czar natychmiast pryska. Narcystyczna matka czy ojciec nie ma empatii, dlatego nie stara się zrozumieć swojego dziecka, nie dba o jego uczucia i nie zaspokaja jego potrzeb. Z racji tego, że traktuje pociechę jak swoją własność, wymaga od niej całkowitego oddania i nie znosi nawet najmniejszych oznak sprzeciwu. Ponadto narcyz jest wobec swojego dziecka wyjątkowo wymagający. Natomiast gdy próbuje się ono buntować, natychmiast wpędza je w poczucie winy, manipuluje nim, stosuje szantaż emocjonalny lub karci za nieposłuszeństwo.

Martyna Ida Wojciechowska
Specjalistka do spraw relacji, popularyzatorka wiedzy psychologicznej i autorka e-booka Toksyczne związki. Jak przestać w nie wchodzić?. Podczas pracy z klientami wykorzystuje m.in. metodę pracy z wewnętrznym dzieckiem oraz porządki systemowe. Celem jej działalności jest wspieranie innych w tworzeniu zdrowych związków oraz pomoc w wychodzeniu z traumy po toksycznych relacjach.

Narcystyczny rodzic zawsze musi być we wszystkim najlepszy. Jeżeli dziecko w jakiejś dziedzinie przerasta go o głowę, musi liczyć się z konsekwencjami, np. z odrzuceniem. Dzieje się tak, ponieważ narcyz nie znosi konkurencji i nie wyobraża sobie, aby stać w cieniu swojego potomka. Dorastając w takim domu, dziecko uczy się, że jest nieważne i jego zdanie się nie liczy. Wszelkie oznaki świadczące o chęci usamodzielnienia się wzbudzają w rodzicu silny sprzeciw. W efekcie po kilku nieudanych próbach walki o niezależność dziecko zaczyna się poddawać. Zamiast budować własną autonomię, stara się spełniać oczekiwania rodzica, żeby tylko mu nie podpaść. W ten sposób zachowa spokój i uzyska akceptację ze strony mamy lub taty. Poprzez takie doświadczenia uczy się, że na miłość trzeba zasłużyć i to przekonanie będzie mu towarzyszyć przez kolejne lata. Dziecko narcyza nie miało możliwości poznawania siebie, dlatego w życiu dorosłym często ma problemy z wyznaczaniem celów i podejmowaniem decyzji. Wynika to z jego niskiego poczucia własnej wartości i nieznajomości swoich potrzeb. Z wiekiem dorosłe dziecko narcyza może czuć też silny lęk przed konfrontacją. W związku z tym, że w dzieciństwie spotykało się ze sprzeciwem i nierzadko agresją rodzica, automatycznie obawia się podobnych doświadczeń w kontaktach z innymi ludźmi. Ponieważ towarzyszy mu lęk przed konfliktem, nie stawia granic i nie mówi o swoich uczuciach.

Na początku taka osoba uzależniała swoją samoocenę od tego, co powiedział o niej rodzic, a później zaczyna przeglądać się w oczach innych – dokładnie tak, jak robi to jej toksyczna matka lub ojciec. Nakłada maski, aby nie pokazać swoich słabości, za które kiedyś była karcona. Na zewnątrz może jawić się jako człowiek sukcesu, ale w głębi duszy wciąż jest małym, wystraszonym dzieckiem obawiającym się odrzucenia. Jeżeli ktoś taki nie jest pozytywnie oceniany przez otoczenie i nie odnosi sukcesów, może w końcu popaść w stany depresyjne lub zmagać się z atakami paniki czy chorobami psychosomatycznymi.

Dzieci rodziców z narcystycznymi zaburzeniami osobowości mają problemy z tworzeniem zdrowych relacji, m.in. w związku, w pracy, w przyjaźni. Ponieważ w dzieciństwie nie doświadczyły bezwarunkowej miłości, nie wiedzą, jak budować silną więź opartą na zaufaniu i partnerstwie. Część z nich staje się uległa wobec drugiej osoby i podświadomie szuka dominującego partnera (często narcyza), żeby powtórzyć schemat relacji z toksycznym rodzicem. Jednak istnieje też prawdopodobieństwo, że osoby doświadczające nadużyć ze strony mamy lub taty w życiu dorosłym wezmą przykład z rodzica i znajdą partnera, którym będą mogły manipulować. W ten sposób będą próbowały przejąć kontrolę, by w końcu poczuć się kimś ważnym i tym samym wzmocnić swoją zachwianą samoocenę. Jednak takie zachowania prowadzą wyłącznie do konfliktów i rozstań.

Dorosłe dziecko narcystycznego rodzica powinno nauczyć się rozpoznawać jego toksyczne zachowania i konsekwentnie stawiać granice. W wielu przypadkach wymaga to głębokiej pracy nad sobą podczas psychoterapii. Dopiero gdy nabierze świadomości i będzie potrafiło odczytywać własne emocje, ma szansę stworzyć zdrową relację ze sobą i innymi.